|گفت‌وگوی ماهنامه خیمه با خانم مریم امینی، مدیر نشر واحه و همسر شهید آوینی|
جناب‌عالی در گفت‌وگوهای یکی دو سال اخیر از وجود ملاحظه‌ها و ضرورت‌هایی صحبت کردید که بر اساس آن تصمیم گرفتید مسئولیت نشر آثار شهید آوینی را شخصاً و تحت عنوان مؤسسه واحه به عهده بگیرید، این ملاحظه‌ها چه بود و در مدتی که این مسئولیت را به عهده گرفته‌اید تا چه اندازه توانستید شرایط ایده‌آل خود را در نشر آثار ایشان محقق کنید؟
در ابتدا این توضیح لازم است که واحه عنوان انتشارات است و نه مؤسسه. چنانچه مؤسسه‌ای از سوی خانواده تأسیس شود عنوان دیگری خواهد داشت و انتشارات واحه به زیر مجموعه‌ای از آن تبدیل خواهد شد.
و اما در جواب سؤال شما باید بگویم در مؤسسات دولتی احتمال این هست که امور اجرایی تحت‌الشعاع امور مدیریتی قرار گیرند. مثلاً در اثر تغییر مسئولین و مدیران در سطوح بالا نظم معمول کارهای اجرایی دچار اختلال شود و باعث جابه‌جایی در اولویت‌ها و تخصیص بودجه شود. یکی از ملاحظات بنده این بود که نشر آثار مکتوب شهید آوینی در یک انتشارات خصوصی باعث می‌شود که کار انتشارات از چرخه این‌گونه مسائل حاشیه‌ای خارج شود و رابطه مستقیم‌تری با مخاطبین و بازار داشته باشد. نکته مهم دیگر مسئله توزیع بود. کتاب‌های شهید آوینی به‌زحمت در چند کتاب‌فروشی قابل‌دسترس بود. در حال حاضر بنده به‌عنوان مسئول انتشارات برکار توزیع‌کننده نظارت مستقیم دارم و علاوه بر پخش گسترده در تهران کتاب‌ها به نحو مطلوب در بسیاری از مراکز استان‌ها و حتی شهرستان‌های کوچک توزیع شده‌اند. در مجموع این شرایط را برای یک انتشاراتی یک‌ساله شرایط قابل قبولی می‌دانم.
برای سهولت بیشتر دسترسی مخاطبان به آثار شهید آوینی چه تمهیداتی در نظر دارید؟
همان طور که گفتم از وضعیت توزیع در حال حاضر رضایت دارم. امیدوارم با راه‌اندازی وب‌سایت در سال جدید امکان خرید اینترنتی کتاب‌ها هم فراهم شود.
تغییر اسم‌ورسم مؤسسه انتشارات آثار ایشان و طرح جلدها که برای مخاطبان، شناخته شده و آشنا بود و وقفه‌ای که به سبب این جابه‌جایی در انتشار آثار ایجاد شد، طبعاً موجب ریزش چند درصدی دایره مخاطبان شد، برای جبران این مسئله چه کردید؟ به‌ویژه درباره طرح جلدهای چاپ جدید کتاب‌ها، انتقادهایی وجود دارد، بازخوردی از این نظرات دارید؟ در صورت امکان درباره ایده کلی طرح جلدها توضیح بدهید.
استقبال خوب مخاطبین از کتاب‌ها در سال قبل نشان‌دهنده این است که اگر هم ریزشی اتفاق افتاده بوده، جبران شده است. چند عنوان از کتاب‌ها به فاصله کمی به چاپ دوم رسید و ما تیراژ بقیه کتاب‌ها را افزایش دادیم تا بازار دچار کمبود نشود.
من درباره طرح جلد کتاب‌ها هم نظرات مثبت و هم منفی دریافت کرده‌ام و این طبیعی است. البته به نظرم تغییر چیز خوبی است و به‌خصوص نسل جوان قاعدتاً باید از آن استقبال کند. شاید شما نظر خودتان را دارید در قالب سؤال مطرح می‌کنید. اگر فکر می‌کنید طرح جلدها مشکلی دارند توضیح دهید تا نظر شما به طراح جلد منتقل شود.
آیا در بازنشر کتاب‌ها و آثار نوشتاری شهید آوینی چیزی به لحاظ محتوا (مثلاً یادداشت یا دستخط منتشر نشده‌ای) به آثار ایشان اضافه یا نکته‌ای از کتاب‌ها حذف شد؟
نه. هیچ‌گونه تغییر محتوایی اعمال نشده است. دلیلی برای حذف که وجود ندارد، دست‌نوشته منتشرنشده‌ای هم باقی نمانده که بخواهد اضافه شود.
آیا مسئولیت آثار تصویری شهید آوینی هم به عهده مؤسسه واحه است؟ در این صورت چه برنامه‌ای برای عرضه این محصولات دارید؟
نشر واحه صرفاً مسئول نشر آثار مکتوب شهید آوینی است. مستندهای ساخته‌شده توسط ایشان در واحد تلویزیونی جهاد سازندگی و چندتایی هم در مؤسسه فرهنگی روایت فتح تهیه شده و حقوق آنها در اختیار تهیه‌کنندگان است.
آیا برای ترجمه کتاب‌ها و آثار شهید آوینی به زبان‌های دیگر، به‌ویژه زبان‌های عربی و انگلیسی اقدامی کرده‌اید؟ برنامه‌ای برای این کار دارید؟ (به‌ویژه با توجه به پیدایش فضای بیداری اسلامی در کشورهای عربی)
بله، این جزو برنامه‌های آتی انتشارات است.
آیا مناسباتی برای به دست آوردن بازخورد انتشار کتاب‌های مختلف ایشان در مقاطع مختلف، از مخاطبان دارید؟
با راه‌اندازی وب‌سایت امکان ارائه این‌گونه مقالات و نظرسنجی‌ها فراهم خواهد شد. فرم‌هایی هم آماده کرده‌ایم که در نمایشگاه بین‌المللی کتاب امسال در غرفه‌ای که به نشر واحه اختصاص دارد به مخاطبین عرضه خواهد شد و یکی از امکاناتی است که بازخورد انتشار کتاب‌ها را در مقیاس کوچکی نشان می‌دهد.
آیا برای انتشار یا تجدید چاپ یک کتاب در یک‌زمان مشخص، از گروههای مختلف مخاطبان نظرسنجی می‌کنید؟
طبق برنامه‌ریز انتشارات، مجموعه دوازده‌جلدی آثار ایشان قرار بوده تا زمان برگزاری نمایشگاه منتشر شود و همین روال هم طی شده است؛ بنابراین اولویت‌ها را انتشارات با توجه به سابقه استقبال مخاطب از کتاب‌های مختلف در سال‌های قبل تعیین کرده و در این مورد، نیازی به نظرسنجی از گروههای مخاطبین ندیده است.
آیا انتخاب کتاب‌فروشی‌هایی که آثار انتشارات واحه را به فروش می‌رسانند با شماست؟ در این صورت با چه معیار و ملاکی این فروشگاه‌ها را انتخاب می‌کنید؟
حتماً می‌دانید که توزیع کتاب، سازوکار مخصوص به خودش را دارد و مناسبات و شرایط پیچیده‌ای بر آن حاکم است. چنانچه یک انتشارات کار توزیع را هم خود برعهده داشته باشد امکان انتخاب کتاب‌فروشی‌ها را هم برای عرضه کتاب‌هایش خواهد داشت، البته مشروط بر اینکه کتاب‌فروشی‌ها هم به خرید آنها راغب باشند. برای اینکه یک انتشارات توزیع مناسبی داشته باشد باید سرمایه بیشتری هزینه کند وبا توزیع‌کننده باتجربه و معتبری همکاری کند. ما هم همین کار را کرده‌ایم. البته من چندین کتاب‌فروشی را هم به طور خاص در نظر داشته‌ام که کتاب‌ها از طریق توزیع‌کننده به آنها سپرده شده است.
آیا انتشارات واحه برنامه‌ای برای نشر و رواج محتوای ارزشمند نوشته‌های شهید آوینی با مدل‌های غیررسمی دارد؟ مثلاً اینکه مشاور یا نماینده‌ای از این مؤسسه در تعامل با فضاهای دانشجویی دانشگاه‌های سراسر کشور جزوه‌هایی با چکیده آثار شهید آوینی منتشر و در مناسبت‌های مختلف در چنین فضاهایی پخش کنند تا این آثار بهتر و بیشتر برای اهلش معرفی و شناخته بشود؟
این پیشنهاد بدی نیست. تمرکز فعلی ما بر عرضه کامل مجموعه آثار ایشان است. پس از فراغت از این کار درباره پیشنهاد شما فکر خواهیم کرد.
شهید آوینی نگارش مقالات روایت محرم را با چه انگیزه‌ای آغاز کردند؟ بر اساس چه نگاه و ضرورتی؟ آیا درباره علت گرایش به این موضوع در شرایط سال ۱۳۶۶ با شما صحبتی کرده بودند؟
بر اساس ضرورت حفظ انقلاب و تشریح آن از طریق تبیین نسبت آن با اسلام و عاشورا. پس از آغاز جنگ تحمیلی و از زمانی که ایشان ساخت مستندهای روایت فتح را شروع کردند، بر نسبت بین جنگ ما و وقایع عاشورا تأکید داشتند. به نظرم نگارش کتاب فتح خون را نیز با همین انگیزه آغاز کردند. در حاشیه‌نویسی‌های کنار دست‌نوشته این کتاب در جاهایی به شرح صحنه پرداخته‌اند. ظاهراً طرح یک فیلم‌نامه مستند بر این اساس را هم در ذهن داشته‌اند که به دلیل مسئولیت‌های گوناگونی که برعهده داشتند ناتمام مانده است.
نسبت ایشان با موضوع عاشورا در مناسبات شخصی‌شان چگونه بود؟ در محرم و صفر یا روزهای دیگر سال، اهل روضه، جلسه یا هیئت خاصی بودند؟ مثلاً جلسه‌های هفتگی یا هیئت دوستانه‌ای که به آن رفت‌وآمد داشته باشند؟ آیا با مقتل خاصی مأنوس بود؟ آیا روضه یا نوحه‌ای بود که شهید آوینی علاقه و انس ویژه‌ای با آن داشته باشند؟
در مورد ایشان می‌توانم بگویم که سیر ماجرا برعکس بوده. به این معنی که ابتدا به‌تبع نگاه حضرت امام این رویکرد عارفانه را نسبت به رزمندگان و جبهه‌ها پیدا کرده بودند و بعد این نگاه به‌صورت نریشن در مستندها و در این مورد خاص، نگارش روایت محرم ظاهر می‌شد. در مرحله بعد بود که به‌تناسب قالبی که برای بیان این معنی به آن نیاز داشتند به کتاب‌ها و مقتل‌های معتبر رجوع می‌کردند.
اهل شرکت مداوم و مستمر در مجالس روضه و هیئت و جلسه به معنی مصطلح آن نبودند. به‌خاطر دارم در یکی از شب‌های قدر تلفنی در جواب دوستی می‌گفتند که ارزش یک ساعت تفکر بیش از صدسال عبادت است. این در حالی بود که مشغول نوشتن نریشن یکی از قسمت‌های «شهری در آسمان» بودند. به دلیل انسی که هنگام ساختن روایت فتح با رزمندگان و فضای جبهه پیدا کرده بودند و درک نسبت آن با واقعه عاشورا، موضوع جنگ و عاشورا بخشی از وجودشان شده بود.
از بررسی کتاب فتح خون در پایان‌نامه، چه نکته‌هایی در حوزه محتوا و جایگاه عاشورا در منظومه فکری شهید آوینی به دست آوردید؟
در تفکر ایشان، اسلام حقیقت عالم است و عاشورا قلب اسلام.
مهم‌ترین نکته، تفکر تأویلی ایشان است که همان طور که گفتم رویدادها را به اصل آن برمی‌گردانند و دفاع ما و واقعه کربلا را دو رویداد مجزا و مستقل نمی‌بینند. اتفاق امروز با اتفاق عاشورا نسبت دارد و در این نسبت است که معنی می‌شود. همین نکته در ساختار کتاب نیز ظاهر شده است. کتاب دو بخش کاملاً متمایز پژوهشی و ادبی دارد که درهم‌تنیده شده‌اند بی‌آنکه در خواندن متن کمترین وقفه‌ای ایجاد شود. انگار کلمات از لایه‌ای به لایه‌ای دیگر و از زمانی به زمانی دیگر نشت می‌کنند تا جایی که به همان حقیقت ازلی-ابدی برسند و آرام گیرند.
مؤسسه شهید سید مرتضی آوینی زیر نظر خانواده ایشان اداره می‌شود و با مؤسسه‌ای که تا سال ۹۷ با این عنوان فعالیت داشت و اکنون به مؤسسه اندیشه شهید آوینی تغییر نام داده، هیچ ارتباطی نداشته و ندارد.
تمامی حقوق این سایت متعلق به مؤسسه سیدمرتضی آوینی است
